Socijalizacija je širok pojam i obuhvata proces inkorporiranih društvenih vrijednosti i stavova, obrazaca ponašanja, normi, mentalnih kodova i duhovnog miljea društva, grupe i pojedinca. To je proces koji treba da u kontinuitetu omogući funkcionisanje društvene zajednice i nametanje društvenih okvira značajnih za društveni poredak u cjelini – kazao je Radivoje Bogavac, profesor sociologije iz Bijelog Polja.
On smatra da kultura i društvo krovno normiraju sam proces socijalizacije. Svako društvo ima specifične kulturne obrasce. Pojedinca međutim, određuje njegovo ponašanje, način mišljenja, a samim tim i djelovanja od običaja, tradicije, morala, prihvatanja društvenih normi i samim tim i profesionalnih orijentacija.
– Svaki kulturni milje je specifičan u svakom društvu i taj uticaj kulture nije jednosmjeran – da utiče samo na pojedinca i društvene grupe, nego je on dvosmjeran, tako da i pojedinac svojim ličnim osobenostima, karakterologijom, određenim afinitetima i djelatnošću bitno utiče na formiranje nekih kulturnih modela. U pojedinim bazičnim kulturnim modelima imamo supkulturne modele koji su opšte prihvatljivi i korespondiraju sa opšte prihvaćenim kulturnim modelom, ali i kontra kulturne modele koje imaju određene patogene agense – kaže Bogavac.
U procesu socijalizacije ličnosti i društvenih grupa, politička artikulacija bitno definiše način i stil života i određenu ideologiju kroz političke programe. Društvo kao širi kontekst, zajedno sa kulturom, predstavlja nepobitne izvore procesa socijalizacije od koga proističu i agensi.
Profesor Bogavac pojašnjava da postoje modeli socijalizacije u svakom društvu i čitavi regioni i države prolaze kroz posebne etape socijalizacije. Dakle, taj društveni specifikum je zaista poseban za svaku državu ponaosob u zavisnosti od istorijskog kontinuuma.
– Istorijska komponenta je jako bitna, jer nijedno društvo nije imalo identičnu fazu istorijskog razvoja. Zatim, ideološka artikulacija postoji generalno, kao kapitalizam ili socijalizam ili komunizam. Ali, opet u svim tim sistemima imamo specifične podsisteme, koji se takođe razlikuju od modela do modela, odnosno od države do države, tako da sve države na svijetu prolaze kroz specifične forme svog razvoja kroz koje se nameću određeni politički, zakonodavni, a samim tim i kulturološki, socijalni i socijalizatorski agensi. Svaka država kreira pod posebnim okolnostima pojedince, odnosno cjelokupno društvo – kaže Bogavac.
Porodica je bazični agens socijalizacije. Jedinka se biološki rađa u porodici i tu stiče osnovne premise i vrijednosti, vrijednosne orijentacije i osnovne modele ponašanja. Inače, socijalizacija ima pored te specifične uloge da nametne obrasce ponašanja, kulturološke norme i društvene obrasce i još primarniju ulogu koja se stiče u porodici, a to je antropološka bit čovjeka, odnosno učenje djeteta da govori, da misli, da stiče osnovna znanja o ovim pojmovima koji ga okružuju.
– Porodica je doskora bila primarni i najvažniji agens socijalizacije. Mislim da sada gubi bitku sa medijima, kao agensima socijalizacije, i grupom vršnjaka. Dolazi do određene preraspodjele uloga i kod mladih ljudi, gdje mediji preuzimaju primarnu funkciju. Roditelji, preopterećeni ekonomskim problemima, moraju raditi dva ili više posla, često nisu kod kuće. Djeca su nezadovoljna postojećom materijalnom situacijom i roditelji im nisu više uzori. Oni traže neke druge uzore, pa se okreću medijima tražeći neke nove „uzore” – zaključio je profesor Bogavac.M.N.